Kapitein

Vakantie is niet meer wat het is geweest. Ooit kwamen we gedurende drie weken buitenland - niet eens zo heel ver - volkomen los van thuis en de rest van de wereld. Contact met achterblijvers was niet of sporadisch mogelijk, een krant was duur of gewoonweg niet te koop. Bij terugkeer bleek een kabinet gevallen, een trein ontspoord en klonken uit de radio onbekende hits. Dat waren Andere Tijden.

Soms ontdekte ik pas maanden na de daadwerkelijke sterfdatum dat een bekendheid niet meer onder ons was. Die was dan overleden tijdens mijn afwezigheid (en niemand vertelt mij ooit wat, toen en nu). Vandaag de dag volkomen ondenkbaar. Daarom rouwde ik afgelopen zomer gewoon tijdens mijn vakantie om het verlies van een held, een idool, een icoon: Robin Williams. Al vanaf eind jaren zeventig was ik een groot bewonderaar van zijn komische talent in de briljante tv-serie Mork & Mindy, waarvan ik alle afleveringen heb gezien en die een paar jaar later, tijdens de dagelijkse herhalingen, enige tijd mijn dagelijkse routine bepaalde.

Maar veel meer indruk maakte Williams in Dead Poets Society uit 1989. Daarin speelde hij de rol van docent John Keating, die zijn studenten voor zich wint (én voor de poëzie) door zijn eigenzinnige, soms recalcitrante wijze van lesgeven. Inspirerend voor die studenten, maar ongetwijfeld ook voor toekijkende docenten. In elk geval voor mij: ik maak mezelf graag wijs dat er ook in mij een vleugje John Keating schuilt.

Rode draad in de film is het gedicht O Captain! My Captain! uit 1865 van de Dode Dichter Walt Whitman, waarmee Keating uiteindelijk door zijn klas (voorgegaan door een piepjonge Ethan Hawke) wordt geëerd in een hartverscheurende slotscene.

Voor mij zijn Robin Williams en de optimistische en levenslustige John Keating altijd dezelfde gebleven: misschien daarom vond ik zijn keuze om zijn einde zelf te regisseren moeilijk te bevatten. Onzin, natuurlijk: snelle grap en harde lach leiden vaak doeltreffend af van innerlijke tragiek en diep verdriet. Vertel mij wat.

Toen ik het gedicht van Whitman nog eens doorlas, zag ik nu opeens een ander verband, meer met Williams dan met Keating. Te beginnen met de eerste regel:

O Captain! My Captain! Our fearful trip is done.

Toepasselijk toeval? Maar dan, de derde en laatste strofe van dit wonderschone gedicht:

My Captain does not answer, his lips are pale and still
My father does not feel my arm, he has no pulse nor will
The ship is anchor'd safe and sound, its voyage closed and done
From fearful trip, the victor ship, comes in with object won
Exult, O shores, and ring, O bells!
But I, with mournful tread,
Walk the deck my Captain lies,
Fallen cold and dead.

Ondanks dit slot vind ik het een hoopvolle gedachte dat de tijd steeds een andere betekenis kan geven aan dezelfde woorden.